فرنجمشک با تلفظ فَرَنجمُشک ( به انگلیسی Lemon Balm ) از گیاهان دارویی می‌باشد که نامش کمتر به گوش کسی رسیده است. اما ناشناخته بودن این گیاه دلیلی برای بی خاصیت بودن آن نمی باشد، بلکه بالعکس، فرنجمشک سرشار از خواص فراوان بوده و توسط بسیاری از متخصصان طب سنتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه از تیره‌‌ی نعناعیان بوده و همانند نعناع بسیار معطر میباشد.

فرنجمشک گیاهی دارویی از تیره‌ی نعناعیان است که در بیشتر نواحی معتدل آسیا و اروپا می‌روید و به آن فرنجمسک، فرنجموشک، افرنجمشک، ریحان قرنفلی، پلنگمشک، برنجمشک – حبق الکرمانى – حبق الصعترى – حبق قرنفلى نیز گفته‌اند. گل‌های این گیاه معطر، سفید و دانه‌های آن به رنگ قهواه‌ای روشن، بیضی شکل به طول یک یا دو میلی‌متر است.

شاخه‌های پرپشت و متعدد دارد. ریشه‌ی آن کوچک و استوانه‌ای شکل و منشعب است گل‌هایش سفید یا گلی رنگ هستند که به تعداد ۶ تا ۱۲ در کناره‌ی برگ‌ها مجتمع شده‌اند. میوه‌اش فندقه و قهوه‌ای رنگ است.

گیاه‌ شناسی

فرنجمشک نه تنها در باغ‌های گیاهان طبی بلکه در مراکز تولید فرآورده‌های دارویی و آرایش نیز پرورش داده می‌شود. بوی برگ‌های این گیاه شبیه لیموست و چین و چروک عمیقی دارد. رنگ آن‌ها از سبز تند تا سبز مایل به زرد بسته به نوع خاک، آب و هوا فرق می‌کند. برگ‌های آن از نظر شکل به برگ‌های پونه شباهت دارند.

خواص فرنجمشک

-این گیاه در طب به عنوان بادشکن، ضدتشنج، مقوی معده و زیاد کننده‌ی ترشحات صفرا تجویز می‌شود.

-در رفع سرگیجه، رفع حالت قی زنان باردار و بی‌خوابی مصرف آن توصیه شده‌ است.

-دانه‌های این گیاه در طب سنتی به عنوان محرک در ناتوانی‌های جنسی به کار می‌رود.

-علایم سندروم قابل از قاعدگی مثل حساسیت، تحریک‌پذیری عصبی و حساسیت به لمس سینه را برطرف می‌کند.

-این گیاه همچنین گرفتگی‌های ناشی از قاعدگی را کاهش می‌دهد.

-اگر برگ تازه‌ی گیاه را به صورت کوبیده روى محل نیش زنبور بگذارید، درد آن را تسکین مى‌دهد.

-فرنجمشک مسکن و ضداگزمای پوستی ناشی از استرس است.

-برای تسکین، رفع درد و ناراحتی ناشی از گوارش شامل گاز و باد معده نیز از آن بهره می‌گیرند.

-تقویت کننده‌ی قلب، کبد؛ طحال و باز کننده‌ی انسداد مغز و سوراخ‌های بینی است. دفع کننده‌ی رطوبت قفسه‌ی سینه است.

-بوی دهان را خوشبو کرده، لثه و دندان را محکم می‌کند.

-ضماد آن برای سردرد سرد مزاجان مفید است و همچنین به درمان اختلا‌ل تیرویید گریوز کمک می‌کند.

-مصرف این گیاه درد مفاصل را برطرف می کند.

-اسپاسم های عضلانی را تسکین می دهد.

-تنش های عصبی و اضطراب را رفع می کند.

-سردردهای عصبی را کاهش می دهد.

-سندروم بی قراری پا را کاهش می دهد.

-به طور موثر آرتریت و آلرژی هایی مانند تب یونجه را معالجه می کند.

-در طب سنتی چینی، این گیاه برای درمان تومور، سرطان های کبد، مثانه و پروستات به کار برده می شود.

-دم کرده آن گلودرد و سرفه را برطرف می کند.

-خاصیت خواب آوری دارد.

-نوشیدن دم کرده این گیاه در کنترل فشار خون موثر است.

خواص چای فرنجمشک

* کاهش دهنده فشار خون است.

* تب را پایین می آورد.

* خاصیت موثر ضدباکتریایی دارد.

* خستگی مفرط را برطرف می کند.

ترکیبات

فرآورده‌های تهیه شده از فرنجمشک از برگ‌های گیاه فراهم می‌آیند. روغن‌های ضروری حاصل از برگ‌های فرنجمشک حاوی عناصر شیمیایی به نام «ترپن» هستند که این عناصر حداقل سبب وجود پاره‌ای خواص تسکینی و ضدویروسی در گیاه می‌شوند. فرنجمشک همچنین حاوی ترکیباتی به نام «تانین» است که سبب بسیاری از اثرات و خواص ضدویروسی در گیاه می‌شود.

این ماده همچنین حاوی یوگنول است که اسپاسم عضلات و بافت‌ها را کرخ می‌کند و باکتری‌ها را از بین می‌برد.

از این گیاه همچنین برای درمان انواع سردردها، قاعدگی به تعویق افتاده و سندرم خستگی مزمن استفاده می‌شود. تحقیقات به عمل آمده نشان می‌دهد که عصاره‌های فرنجمشک روی هورمون‌های تیرویید اثر می‌گذارد، به نحوی که برای افراد مبتلا به بیماری گریوز مفید واقع می‌شود. تحقیقات به عمل آمده همچنین تایید می‌کند این گیاه در درمان التهاب‌های ناشی از سرماخوردگی یا ضایعات متاثر از ویروس‌های تب خال (هرپس) مفید است.

شکل های موجود

فرنجمشک به صورت برگ خشک که به صورت فله خریداری می‌شود در بازار موجود است. پمادهای تولیدی اروپا برای درمان التهاب‌های ناشی از سرماخوردگی و زخم‌های تب خال (هرپس) حاوی محتوای غنی از فرنجمشک است. بیماران ادعا می‌کنند این پماد موثرتر از داروهای تجویزی در تسکین درد و پیشگیری از آغاز مجدد التهاب عمل می‌کند و پزشکان معالج نیز این ادعا را تایید می‌کنند.

نحوه‌ی مصرف

به طور کلی، هنگام مصرف هر نوع فرآورده‌ی گیاهی لازم است نکات پیشنهادی را در نظر بگیرید و درباره‌ی نوع داروی گیاهی و میزان مصرفی آن با پزشک معالج خود مشورت کنید.

برای درمان اختلال خواب یا کاهش ناراحتی‌های معده، نفخ یا باد معده یکی از حالات زیر را انتخاب و رعایت کنید:

– تهیه‌ی چای با استفاده از ۵/۱ تا ۵/۴ گرم گیاه، چندین بار در روز. چای فرنجمشک کاهش دهنده‌ی فشار خون است. تب را پایین می‌آورد، خاصیت موثر ضدباکتریایی دارد و خستگی مفرط را برطرف می‌کند.

برای درمان التهاب‌های ناشی از سرماخوردگی یا التهاب‌های تب خال، ۲ تا ۴ قاشق غذاخوری از برگ خرد شده‌ی این گیاه را در یک لیوان آب جوش ریخته و بگذارید ۱۰ تا ۱۵ دقیقه کاملا خیس بخورد. سپس در طول روز آن را با گلوله‌ی پنبه‌ای روی التهاب قرار دهید.

– یک لیوان عرق بهارنارنج، یک قاشق مرباخوری تخم فرنجمشک و یک قاشق غذاخوری عسل را مخلوط کنید. این شربت یکی از داروهای بسیار قوی و ساده برای درمان افسردگی است.

نکات احتیاطی و مضرات فرنجمشک

هیچ‌گونه اثرات یا علایم مسمومیت ناشی از مصرف فرنجمشک گزارش نشده اما از آن‌جا که این گیاه به منظور ایجاد قاعدگی مصرف می‌شود، بنابراین در صورت بارداربودن از مصرف آن اجتناب کنید.

تداخل‌های احتمالی

مصرف فرنجمشک می‌تواند با اثر داروهای تیروییدی یا سایر معالجات بیماری گریوز تداخل پیدا کند.